Układ mięśniowy

Układ mięśniowy (łac. systema musculorum) czynna część aparatu ruchu,zbudowana z tkanki mięśniowej zdolnej do kurczenia i rozkurczania się



Występują dwa rodzaje mięśni. Stanowią przeciętnie 40% masy całego ciała. Typowy mięsień szkieletowy zbudowany jest z brzuśca oraz ścięgien. Brzusiec jest skupieniem włókien mięśniowych. Ma czerwone zabarwienie ze względu na obecność barwnika - mioglobiny. Większość mięśni ma jeden brzusiec, np. mięsień pośladkowy, niektóre mają ich jednak więcej, np. mięsień dwugłowy ramienia.

Najprostsze mięśnie w ciele człowieka to mięśnie gładkie odpowiedzialne za ruchy bezwiedne, takie jak rozszerzanie źrenic, skurcze jelit i żołądka. Mięśnie poprzecznie prążkowane umożliwiają poruszanie się. Mają bardziej złożoną budowę niż mięśnie gładkie i powstały później w procesie ewolucji. Specjalna grupa mięśni poprzecznie prążkowanych powoduje rytmiczne ruchy serca pompującego krew.

Podział mięśni
Mięśnie możemy podzielić na kilka rodzajów:
I. Pod względem topograficznym (w zależności od położenia)
    * mięśnie głowy (łac. musculi capitis) i szyi (łac. musculi coli)
    * mięśnie tułowia (łac. musculi trunci)
    * mięśnie kończyn (łac. musculi extremitatum)
    * mięśnie brzucha (łac. musculi abdominis)
    * mięśnie klatki piersiowej
    * mięśnie grzbietu
II. Pod względem czynności
   1. Mięśnie antagonistyczne są to: zginacze i prostowniki (albo przywodziciele i odwodziciele) - działają antagonistycznie - podczas ruchu jeden kurczy się bardziej od drugiego {np. mięsień dwugłowy ramienia i mięsień trójgłowy ramienia).
   2. Mięśnie synergistyczne (współdziałają w wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu), np. mięśnie żebrowe czy mięśnie tułowia.
Przy czym podział ten jest prawdziwy względem kierunku działania, bowiem w każdym ruchu zawsze biorą udział obie przeciwnie działające grupy mięśni. Gdy jedna z nich działa silniej, np. przy zgięciu, druga działa słabiej i tylko hamuje zamierzony ruch, np. prostowanie. To współdziałanie sprawia iż ruch jest płynny, precyzyjny i kontrolowany.
III. Pod względem budowy
    * płaskie, np. brzucha
    * okrężne, np. wokół ust, oczu i odbytu
    * jednobrzuścowy - wrzecionowaty, np. mięśnie pośladków
    * dwugłowy, np. biceps, mięsień zginacz ramienia
    * czworogłowy, np. uda
    * trójgłowy, np. triceps, mięsień łydki
    * szerokie, np. mięśnie wyścielające ściany brzucha i klatki piersiowej
    * krótkie, np. mięśnie wokół kręgosłupa
    * długie, np. mięśnie kończyn
IV. Pod względem przyczepu
   1. dwugłowe
   2. trójgłowe
   3. czworogłowe

Budowa morfologiczna mięśni
   1. brzusiec zbudowany z włókien mięśniowych
   2. ścięgno początkowe i końcowe
   3. przyczep początkowy i końcowy
Typy morfologiczne mięśni szkieletowych
   1. wrzecionowaty
   2. płaski
   3. wielogłowy (dwu-, trój-, czworogłowy) - gdy brzusiec dzieli sie na jednym ze swoich końców na wiele części czyli tzw. głowy
   4. dwubrzuścowy - gdy brzusiec ma w swojej części środkowej trzecie ścięgno, które dzieli mięsień na dwie części
   5. pierzasty - gdy ścięgno wnika ostrym końcem w głąb brzuśca a włókna biegną skośnie do jednej lub obu krawędzi

Narzędzia pomocnicze mięśni
   1. Powięzie (fasciae)- błony zbudowane z tkanki łącznej włóknistej, których zadaniem jest zewnętrzna osłona poszczególnych mięśni, grup mięśniowych i całej warstwy. Występują one przeważnie w kończynach, a ich odnogi przyczepiając się do kości oddzielają od siebie poszczególne grupy mięśniowe tworząc tzw. przegrody międzymięśniowe.
   2. Kaletki maziowe (bursae synoviales)- występują między odcinkami narządu ruchu czyli między kością a ścięgnem lub mięśniem, między torebka stawowa a ścięgnem, między kością a skórą; ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie.
   3. Pochewki ścięgien (vaginae tendinum)- obejmują ścięgna mięśni i podobnie jak kaletki maziowe ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie. Zbudowane z cewki i dwóch blaszek: pokrywającej bezpośrednio ścięgno mięśnia i wyścielającej wewnętrzną powierzchnię pochewki włóknistej. Blaszki te przechodzą w siebie tworząc krezkę ścięgna.
   4. Bloczki mięśni - stanowią podporę, wokół których owijając się ścięgna mięśni zmieniając kierunek swego przebiegu i działania.
   5. Trzeszczki - spełniają taką sama funkcję jak bloczki.

Mięśnie człowieka

Mięśnie głowy
Mięśnie sklepienia czaszki: Mięsień potyliczno-czołowy • Mięsień skroniowo-ciemieniowy
Mięśnie otoczenia szpary powiek: Mięsień okrężny oka • Mięsień marszczący brwi • Mięsień podłużny
Mięśnie otoczenia szpary ust:  Mięsień szeroki szyi • Mięsień obniżacz wargi dolnej • Mięsień bródkowy • Mięsień obniżacz kąta ust • Mięsień śmiechowy • Mięsień jarzmowy większy • Dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa • Dźwigacz wargi górnej • Mięsień jarzmowy mniejszy • Mięsień dźwigacz kąta ust • Mięsień policzkowy • Mięsień okrężny ust
Mięśnie otoczenia nozdrzy: Mięsień nosowy • Mięsień obniżacz przegrody
Mięśnie otoczenia małżowiny usznej: Mięsień uszny przedni • Mięsień uszny górny • Mięsień uszny tylny
Mięśnie żucia: Mięsień skroniowy • Mięsień żwacz • Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy • Mięsień skrzydłowy boczny

Mięśnie szyi
Mięśnie powierzchowne: Mięsień szeroki szyi • Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy
Mięśnie środkowe: Mięśnie podgnykowe mięsień mostkowo-gnykowy • mięsień łopatkowo-gnykowy • mięsień mostkowo-tarczowy • mięsień tarczowo-gnykowy Mięśnie nadgnykowe mięsień dwubrzuścowy • mięsień rylcowo-gnykowy • mięsień żuchwowo-gnykowy • mięsień bródkowo-gnykowy
Mięśnie głębokie: Mięśnie pochyłe mięsień pochyły przedni • mięsień pochyły środkowy • mięsień pochyły tylny • mięsień pochyły najmniejszy Mięśnie przedkręgowe mięsień prosty przedni głowy • mięsień długi głowy • mięsień długi szyi



Mięśnie grzbietu


Mięśnie powierzchowne grzbietu
Mięśnie kolcowo-ramienne: Mięsień czworoboczny • Mięsień najszerszy grzbietu • Mięsień równoległoboczny • Mięsień dźwigacz łopatki
Mięśnie kolcowo-żebrowe:  Mięśnie zębate tylne


Mięśnie głębokie grzbietu

Mięśnie długie grzbietu    
Mięśnie kolcowo-poprzeczne: Mięśnie płatowate
Mięsień krzyżowo-grzbietowy: Mięsień biodrowo-żebrowy • Mięsień najdłuższy
Mięsień kolcowy: Mięsień kolcowy klatki piersiowej • Mięsień kolcowy szyi • Mięsień kolcowy głowy
Mięśnie poprzeczno-kolcowe: Mięsień półkolcowy • Mięsień wielodzielny • Mięśnie skręcające

Mięśnie krótkie grzbietu: Mięśnie międzykolcowe • Mięsień krzyżowo-guziczny tylny • Mięśnie międzypoprzeczne • Mięsień krzyżowo-guziczny przedni • Mięśnie dźwigacze żeber

Mięśnie podpotyliczne: Mięsień skośny górny głowy • Mięsień prosty tylny mniejszy głowy • Mięsień prosty tylny większy głowy • Mięsień skośny dolny głowy • Mięsień prosty boczny głowy

Mięśnie klatki piersiowej
Mięśnie powierzchowne: Mięsień piersiowy większy • Mięsień piersiowy mniejszy • Mięsień podobojczykowy • Mięsień zębaty przedni
Mięśnie głębokie: Mięśnie międzyżebrowe • Mięsień poprzeczny klatki piersiowej
Przepona

Mięśnie brzucha

Mięśnie boczne i przednie: Mięsień skośny zewnętrzny brzucha • Mięsień skośny wewnętrzny brzucha • Mięsień poprzeczny brzucha • Mięsień prosty brzucha • Mięsień piramidowy
Mięśnie tylne:Mięsień czworoboczny lędźwi

Mięśnie kończyny górnej
Mięśnie obręczy kończyny górnej: Mięsień naramienny • Mięsień nadgrzebieniowy • Mięsień podgrzebieniowy • Mięsień obły mniejszy • Mięsień obły większy • Mięsień podłopatkowy
Mięśnie ramienia    
Grupa przednia: Mięsień kruczo-ramienny • Mięsień dwugłowy ramienia • Mięsień ramienny
Grupa tylna: Mięsień trójgłowy ramienia • Mięsień łokciowy
Mięśnie przedramienia    
Grupa przednia
Warstwa powierzchowna
Mięsień nawrotny obły • Mięsień zginacz promieniowy nadgarstka • Mięsień dłoniowy długi • Mięsień zginacz łokciowy nadgarstka • Mięsień zginacz powierzchowny palców
Warstwa głęboka
Mięsień zginacz głęboki palców • Mięsień zginacz długi kciuka • Mięsień nawrotny czworoboczny
Grupa boczna
Mięsień ramienno-promieniowy • Mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka • Mięsień prostownik promieniowy krótki nadgarstka • Mięsień odwracacz
Grupa tylna
Warstwa powierzchowna
Mięsień prostownik palców • Mięsień prostownik palca małego • Mięsień prostownik łokciowy nadgarstka
Warstwa głęboka
Mięsień odwodziciel długi kciuka • Mięsień prostownik krótki kciuka • Mięsień prostownik długi kciuka • Mięsień prostownik wskaziciela
Krótkie mięśnie ręki    
Mięśnie kłębu kciuka
Mięsień odwodziciel krótki kciuka • Mięsień zginacz krótki kciuka • Mięsień przeciwstawiacz kciuka • Mięsień przywodziciel kciuka
Mięśnie kłębu palca małego
Mięsień dłoniowy krótki • Mięsień odwodziciel palca małego • Mięsień zginacz krótki palca małego • Mięsień przeciwstawiacz palca małego
Mięśnie środkowe dłoni
Mięśnie glistowate • Mięśnie międzykostne

Mięśnie kończyny dolnej
Mięśnie obręczy kończyny dolnej
Grupa przednia mięśni grzbietowych obręczy kończyny dolnej    
Mięsień biodrowo-lędźwiowy • Mięsień lędźwiowy większy • Mięsień lędźwiowy mniejszy • Mięsień biodrowy
Grupa tylna mięśni grzbietowych obręczy kończyny dolnej    
Mięsień pośladkowy wielki • Mięsień naprężacz powięzi szerokiej • Mięsień pośladkowy średni • Mięsień pośladkowy mały • Mięsień gruszkowaty
Grupa mięśni brzusznych obręczy kończyny dolnej    
Mięsień zasłaniacz wewnętrzny • Mięśnie bliźniacze górny i dolny • Mięsień czworoboczny uda
Mięśnie uda
Grupa przednia mięśni uda    
Mięsień krawiecki • Mięsień czworogłowy uda • Mięsień prosty uda • Mięsień obszerny boczny • Mięsień obszerny przyśrodkowy • Mięsień obszerny pośredni • Mięsień stawowy kolana
Grupa przyśrodkowa mięśni uda    
Mięsień grzebieniowy • Mięsień smukły • Mięsień przywodziciel długi • Mięsień przywodziciel krótki • Mięsień przywodziciel wielki
Grupa tylna mięśni uda    
Mięsień półścięgnisty • Mięsień półbłoniasty • Mięsień dwugłowy uda
Mięśnie goleni
Grupa przednia mięśni goleni    
Mięsień piszczelowy przedni • Mięsień prostownik długi palców • Mięsień strzałkowy trzeci
Grupa boczna mięśni goleni    
Mięsień strzałkowy długi • Mięsień strzałkowy krótki
Grupa tylna mięśni goleni    
Warstwa powierzchowna
Mięsień brzuchaty łydki • Mięsień płaszczkowaty • Mięsień podeszwowy
Warstwa głęboka
Mięsień podkolanowy • Mięsień zginacz długi palców • Mięsień piszczelowy tylny • Mięsień zginacz długi palucha
Krótkie mięśnie stopy
Mięśnie grzbietu stopy    
Mięsień prostownik krótki palców • Mięsień prostownik krótki palucha
Mięśnie podeszwy    
Mięśnie wyniosłości przyśrodkowej
Mięsień odwodziciel palucha • Mięsień zginacz krótki palucha • Mięsień przywodziciel palucha
Mięśnie wyniosłości bocznej
Mięsień odwodziciel palca małego • Mięsień zginacz krótki palca małego • Mięsień przeciwstawiacz palca małego
Mięśnie wyniosłości pośredniej

Mięsień zginacz krótki palców • Mięsień czworoboczny podeszwy • Mięśnie glistowate • Mięśnie międzykostne